Met de mantel der liefde – over de Dag van de Mantelzorg en Sint Maarten

Geplaatst op 10/11/2022

Vandaag, 10 november, is het de ‘Dag van de Mantelzorg’. Daarbij dringt een hardnekkige associatie zich aan me op met de dag die hierop volgt: Sint Maarten. Het is me niet helemal duidelijk hoe het verhaal van de heilig verklaarde Romeinse soldaat Maarten, die zijn mantel in tweeën verdeelde en de helft aan een bedelaar gaf, is vervormd tot een traditie van snoep bedelen rond een lampionnentocht, maar goed; we kunnen in ieder geval concluderen dat hij de eerste ‘mantelzorger’ was… 

Die Sint Maarten-dag heeft best een rare datum: 11 november, oftewel 11-11, ‘De elfde van de elfde`. Gekkengetal. Of gekkenwerk, dat kan ook….  

Of er dit jaar weer een Sint Maarten-optocht bij ons door de straat zal trekken, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat op de laatste dag van oktober, de 31e, en de eerste dagen van deze maand, op de 1e en 2e november, kindertjes bij ons aanbelden en onder begeleiding van het roepen van “Trick or treat!” een tas onder mijn neus duwden, met de bedoeling om daar wat lekkers te ontvangen. Drie dagen op rij dus. De zomers duren weliswaar steeds langer, maar geldt dan nou ook voor de oude tradities? Blijkbaar liepen er wat buurtinitiatieven door elkaar heen, of kinderen en data liepen door elkaar heen. En dan op 11 november zeker weer aanbellen voor snoep? Dat lijkt me niet helemaal de bedoeling… 

Sint Maarten  was soldaat bij het Romeinse leger. Op een dag reed Maarten met een groep soldaten naar een stad. Het was winter en Maarten droeg een warme mantel. Toen de groep aankwam bij de stadspoort, kwam er een arme man op Maarten af. Hij had geen schoenen en geen jas aan en had het erg koud. Maarten wilde de man zijn mantel geven, maar het maakte deel uit van zijn soldatenuniform en het was strafbaar om onderdelen van zijn tenue kwijt te raken. Dus deed hij zijn mantel uit en hakte de mantel door de helft met zijn zwaard. Dat Sint-Maarten niet zijn hele, maar alleen zijn halve mantel schonk, was dus geen slimmigheidje om het keizerlijk gebod te omzeilen. Sint-Maarten handelde naar het woord ‘Heb je naaste lief zoals jezelf’.De Katholieke kerk heeft Maarten heilig verklaard en sindsdien wordt op 11 november Sint Maarten herdacht met de lampionnentocht, om symbolisch aan te geven dat je een lichtje kunt zijn voor een ander. 

Maar wat moeten wij dan met deze dag? Wat geven we hiermee aan en wat geven we hiermee door? Wat voor een lichtje kunnen wij hiervan opsteken? Was de onderliggende boodschap niet het delen met elkaar, in plaats van alleen maar te willen ontvangen? Ook in onze samenleving zijn er mensen die zorg nodig hebben. En daarbij gaat het niet alleen om fysieke zorg. Degenen die belangeloos hun tijd en aandacht geven om zorg te verlenen, noemen we heel treffend ‘mantelzorgers’. Net als Sint-Maarten omhullen ze anderen met een mantel van warme aandacht en zorgende liefde.

Ieder jaar rond deze tijd denk ik ook terug aan een kennisje. Ze was al heel erg ziek toen ik haar voor de laatste keer bezocht. Van dat bezoek heb ik naderhand gedacht dat ik er al te laat mee was en dat zij mij er misschien nog wel meer een plezier mee deed dan ik haar, maar goed. Dat paste bij haar, die bescheidenheid en haar talent om te geven, om uiteindelijk zichzelf weg te geven. Op 11 november was haar uitvaart. En het was net of haar afscheid kracht werd bijgezet en de wereld haar uitgeleide deed in een zee van licht door de talloze lichtjes van brandende lampions in de straten – en ook dàt is voor mij Sint Maarten… 

Hebben we vandaag de dag nog wel genoeg energie voor zoveel lichtjes? Door de stijgende energiekosten is het nog niet zo eenvoudig om het licht aan te steken of de verwarming open te draaien in de mate die we gewend waren. Het licht is dan misschien op rantsoen voor deze of gene, maar dat belet ons niet om zelf een lichtje voor een ander te kunnen zijn of een lichtje uit te dragen. Om daarin letterlijk voor een ander iets te kunnen betekenen, zijn er initiatieven ontplooid om de gestegen kosten voor gas en elektra met elkaar te delen: de energietoeslag die bijna iedereen in november en december ontvangt heeft niet iedereen even hard nodig. Zo is er bijvoorbeeld het warmhartig platform 190euro.nl die de ‘energiearmoede’ helpt te ondervangen voor noodlijdende gezinnen. Want een warme mantel kunnen velen deze winter goed gebruiken – letterlijk en figuurlijk! 

‘Veel zal hij geven, lang zal hij leven.
Geen van tweeën wordt er armer van,
alle twee word je er warmer van’

Ja, op 10 november gaat het om heel wat anders dan het (uit)delen van snoep: dan gaat het om al die mensen die, doorgaans mateloos en grenzeloos, de zorg dragen voor een ander, die geven zonder terug te willen ontvangen. Al die zorg bedekken ze met de mantel der liefde. Mantelzorg: momenten van intensieve zorg, intiem en persoonlijk –  een kleurrijke en warme mantel, maar van tijd tot tijd ook zwaar en beknellend. 

Misschien kunnen we een beetje liever zijn voor al die helden zonder cape. Misschien kunnen we soms even die mantel van een ander aanpakken, of ervoor zorgen dat die mantel van zorg wat minder zwaar op de schouders leunt? Want zorgen: dat vraagt om bewondering en respect, en daar moeten we zuinig op zijn… Mantelzorg: soms gekkenwerk, maar uiteindelijk niets dan liefdewerk! Het leert ons dat we tenminste voor elkaar een lichtje in donkere dagen kunnen zijn!