Dag van de Stilte
Tijd genoeg?!…voor stilte
Vandaag gaat de wintertijd in – terwijl de zomer nog niet eerder zo lang aanhield en de afgelopen dagen de warmterecords werden verbroken. Maar toch, het is toch echt herfst: de bomen laten hun bladeren los of andersom en de lage zon trekt lange schaduwen en doet de nacht sneller invallen. Onmiskenbaar de aankondiging van de naderende winter. En nu dan een uurtje extra in deze dag (althans: in die landen op de wereld waar er een verschil tussen de kloktijd zomers en ‘s winters opgaat).
Wintertijd: je wint-er-tijd-mee. ‘Je krijgt er een uur bij’, zeggen ze, maar van wie dan? Bovendien moeten we dat uur over een half jaar weer inleveren. Het lijkt de Belastingdienst wel. Het heeft een voordeel: het is ‘s morgens eerder licht. Het nadeel is dat het ‘s avonds eerder donker wordt. Enfin, het ligt dus helemaal aan jezelf wat je doet met de tijd die je krijgt, vandaag en alle dagen.
Dag van de Stilte
Het is eveneens de Dag van de Stilte vandaag. Omdat in dat extra uur dat je vandaag is gegeven je er misschien goed aan doet om even stil te staan. Echt terug in de tijd kunnen we natuurlijk niet, maar even stilstaan is soms al een hele vooruitgang… in een moment van zelfreflectie. Omdat stilte ook louterend kan werken, in een tijd waarin we soms zo overstemd worden door geluid. Zelfs de stille fluistering van vallende herfstbladeren wordt hier en daar nog overstemd door bladblazers – wat een onzinnige uitvinding!
Er is in deze tijd van het jaar zoveel om bij stil te staan: aankomende week is het ook weer Allerzielen en Allerheiligen, dagen om degenen die niet meer onder ons zijn maar nog altijd in en om ons heen zijn te eren en te gedenken. En daar hoeft eveneens geen geluid bij. Daarbij past de stilte en niets meer dan dat. Niets is genoeg.
Te veel geluid
In de hectiek van ons dagelijks bestaan wordt de stilte nog zo dikwijls overstemd. Impulsen, de vraag om aandacht, de roep om méér. Maar de roep om stilte groeit eveneens. Geluid, we hebben er gewoon te veel van. De laatste weken is veelvuldig in het nieuws dat de organisatoren van concerten en festivals zich geen klap aantrekken van het groeiend aantal mensen dat kampt met tinnitus: blijvende gehoorbeschadiging. Vooral onder jonge mensen is het een groeiende kwaal. Een mankement dat zich niet meer hersteld, maar waardoor een constante bromtoon het leven van degenen die hiermee te kamen hebben genadeloos overneemt. Constant geluid: dat is toch een vloek?
Maar ook de constante aanwezigheid van impulsen via de moderne technologie laat ons zelden met rust, als de appjes en piepjes van mail- of pushberichten onze zintuigen doorlopend kietelen, ook wanneer dat helemaal niet noodzakelijk is. En dan vind ik het vaak een heel zegen dat er ook een uitknop zit op alle apparatuur en dat ik ervoor kan kiezen om soms even heerlijk onbereikbaar te zijn. Laat de wereld dan maar even doordraaien zonder mij. Fijn dat ik daar ook bewust voor kiezen kan.
Wat valt er over stilte te zeggen?
‘Don’t break the silence unless you can improve it ‘, is een bekend gezegde. De stilte, hoe zou je die kunnen verbeteren? Hoe kun je daar iets aan toevoegen? Door deze schijnbare tegenstelling én omdat het vandaag de Dag van de Stilte is, durf ik er toch wat over te zeggen en hopelijk ook iets aan toe te voegen. Echt iets zeggen doe ik niet, want wie luistert er dan: zijn dat mensen die de kracht van diepe stilte goed kennen, of juist daarnaar op zoek zijn? Misschien moet je de stilte helemaal niet uit willen spreken? Stilte is veelzeggend en stilte spreekt al voor zich. Dus nee, erover spreken is voor mij niet weggelegd. Maar ik durf er wel wat gedachten aan te wagen.
Soorten stilte
Er bestaan verschillende vormen van stilte en ieder hoort in de stilte iets anders. Wat voor de een aanvoelt als een kwelling, voelt voor de ander als balsem voor de ziel. Het komt ook niet altijd en niet voor iedereen gelegen. Stilte: soms zoeken we het, soms vindt het ons. Stilte klinkt overal hetzelfde, maar kent toch veel varianten; je hart bepaalt wat je erin hoort.
Stilte, om bang voor te worden?
Het lijkt iets geworden om bang voor te zijn, want in de stilte krijgen onze diepste angsten alle ruimte. Dus omringen we ons liefst continu en overal met geluid. En tegelijk: is het ook niet een gegeven dat onze samenleving zich verhardt? Het aantal alleenstaanden neemt toe. De zorg loopt terug, waardoor veel mensen in zorgcentra vereenzamen. Dan lezen we in de krant dat iemand maanden dood in huis heeft gelegen, voordat hij of zij werd opgemerkt – geleefd of anders in ieder geval gestorven in eenzaamheid. De ik-maatschappij heeft zijn prijs zolang we nog niet in de wij-vorm denken. En dan valt er soms een ongemakkelijke stilte.
Er bestaat naast de stilte van de eenzaamheid nog een onaangename vorm van stilte. Ik heb een aantal keren de stilte ervaren, op een stoel naast een ziekenhuisbed. Daar voerde De Dood een verwoede strijd met degenen die ik liefhad. De strijd van leven op dood kent een beklemmende stilte, die als een zwarte deken over je heen valt en je het ademen haast beneemt. Ongemakkelijke stilte die haast hoorbaar valt. Nadrukkelijk en voelbaar aanwezig. De echo van die stilte klinkt door in het tikken van de klok, die schijnaar een vast onderdeel vormt van ziekenzalen, om ons bewust te maken van de eindigheid van ons menselijk bestaan. Dat is stilte die ons vindt wanneer wij het niet zoeken.
De stilte doorbroken
Begrijp me niet verkeerd: ik realiseer me dat in de huidige communicatie-maatschappij nieuwe ontwikkelingen de eenzaamheid juist doorbreken, zoals het geval is met social media. Dan is het een kwestie van het vinden van nieuwe wegen en oplossingen. Door behoeften en nieuwe inzichten te combineren, ontstaat soms een bijzondere win-win situatie. Zo las ik over een project voor Braziliaanse tieners, die via skype contact onderhielden met eenzame bejaarden in Amerika. De ene groep kon de taalvaardigheid opvijzelen, terwijl de andere nieuwe aanspraak vond. Het kan veel mensen makkelijk uit hun isolement halen. Het internet is niet voor niets de deur naar ongekende mogelijkheden en oneindige contacten. De verbondenheid tussen mensen is tegenwoordig snel en draadloos.
Hoewel het gebruik van social media in onze maatschappij niet meer weg te denken is, belet het ons niet om over de vorm en intensiteit na te denken. Als het probleem van eenzaamheid niet on-line is op te lossen, dan zit er nog altijd een uitknop op het apparaat dat ons belet om ouderwets contact te maken.
Veelzeggende stilte
Soms spreekt een andere stilte. In de momenten rond een operatie hing ik eens rond in het ziekenhuis. Daar vond ik een `stilteruimte´. Bijzonder om te constateren dat stilte om ruimte vraagt en het kennelijk ook heeft als je het zoekt. Zelden klonk stilte zo mooi, zo troostend en bemoedigend. Toen ik er een kaars aanstak, ontbrandde er tevens een gebed in mij. De ruimte was gevuld met gebeden die er gepreveld maar nooit vertrokken zijn. De angst die als een grauwsluier over mensen ligt, wordt verjaagd door het licht van het stille gebed, tot we weer lucht krijgen. Het behoedt ons tegen de zinloosheid van de angst. Angst is een sprong in het diepe, zonder het valscherm van de hoop. Wanneer ons hart te klein blijkt om alles vast te houden, zoeken we naar de hand die ons optilt. Zachte, troostende stilte, dat is wat wij nodig hebben.
De stille stem in jezelf
Heeft niet iedereen zo´n stilteruimte in zichzelf? Zo klein dat je er misschien naar zoeken moet? Als je het hebt dan resoneert het liefde en licht, als je het niet hebt, dan zal je het ook niet vinden. En de stilte luistert als wij zwijgen in alle talen. Misschien bestaat daarom een groeiende behoefte om in deze hectische wereld bewust de stilte op te zoeken. De stilte spreekt aan. Dat zien we in stilteruimtes, stilte-werkplekken, stiltecoupés; of stilte-retraites in kloosters, als tegenhang voor de continue bereikbaarheid die mensen via hun telefoons of social media-contacten menen te moeten hebben.
Het is een weldaad om de stilte de ruimte te geven. Ruimte voor je diepste gedachten of als bron van inspiratie. Vaak krijgt het pas een plek als er de tijd aan geschonken wordt, ingegeven door (religieuze) periodes van zelfreflectie, vasten, stilteretraites of pelgrimages, of simpelweg geboren uit de wens om het lawaai even te ontstijgen. Het is die voedende wijze stilte die monniken hun leven lang aan een klooster kan binden. Ook deze tijd, in de donkere dagen van het seizoen waarin het leven zich in zichzelf terugtrekt, kenmerkt zich door de ingetogenheid van de stilte. De louterende kracht die ervan uitgaat wint terrein. Het is zowel een leraar als bron van diepe wijsheid.
Door stilte kom je in balans
Het hanteren van een vastenperiode, waar de stilte deel van uitmaakt, is een gebruik dat binnen veel religieuze stromingen is geborgen. Het is een periode van matiging, die zich beslist niet alleen kenmerkt door ‘het zich onthouden van voedsel’. In die periode van matiging ontstaat ruimte voor zelfreflectie. Daarbij helpt het fysieke vasten, maar evenzeer helpt het om af en toe stil te staan bij en (opnieuw) bewust te worden van de overvloed die we wellicht ervaren. Om na te denken over de rol die we voor onszelf en de ander op deze wereld vervullen, over dingen denken die we anders of beter kunnen doen. Daarmee breng je de dingen weer een beetje beter in balans. Zo breng je de stilte in jezelf. Dat is niet alleen een fysiek, noch alleen een mentaal proces. Lichaam en geest vormen immers een geheel.
Het is ook een kwestie van loslaten. Loslaten van de lasten die we meezeulen, loslaten van gewoontes die aan ons kleven maar uiteindelijk niet bij ons horen. Een loslaten dat bevrijdend werkt, omdat ruimte ontstaat voor ‘nieuw’. Een periode van reiniging door stilte, om daarin de ruimte te vinden om zelf te groeien. Het is in essentie een persoonlijke ervaring, wat voor invulling je er ook aan geeft.
Stilte: ruimte om in te groeien
Loslaten, zoals de boom haar blad verliest. Het lijkt alsof het leven uit de boom verdwijnt, wanneer zij afstand doet van haar bladeren. Maar de boom gaat niet dood. Integendeel! We zien slechts de verstilling. Wie goed kijkt, ziet dat een herfstboom eigenlijk vol leven zit. Leven dat nog komen moet, maar dat tijd nodig heeft om te groeien. Nieuwe scheuten aan de boom zitten als kleine uitsteeksels aan de uiteinden van de takken. De bladeren die de boom verliest, zijn slechts overbodige ballast die kracht en energie aan de boom onttrekken. Kracht die de boom hard nodig heeft om tot de volgende groeifase te kunnen komen. De boom bundelt zijn kracht, totdat op het juiste moment in de tijd de boom zijn pracht weer tonen kan en blad, bloem, zaad en vrucht voortbrengt.
Stilte is een vorm van transformatie. Op al het ‘oud’ volgt ‘nieuw’. Wie weet schuilt daar wel een boodschap voor ons in: soms moeten we dat we met ons meedragen maar hoort tot ons verleden afleggen, zodat we onze handen vrij hebben om iets nieuws aan te pakken. Om onze kracht te hervinden zodat we kunnen groeien, tot we op het juiste moment in bloei komen.
In stilte spreekt de wijsheid
Stilte die heelt, die bemoedigt. In die stilte voorbij de ruis liggen alle antwoorden. Dat is de stilte die zoveel zeggen kan. Ik zoek en vind daarin een stilte zoals een lenteochtend, waarin alles ontwaakt en het nieuwe leven nog niet weet hoe het leven moet. Die een groter gebeuren aankondigt, maar tot die tijd mij groeien laat. Omdat het niets vraagt. Als een gebed zonder woorden. Maar misschien voelt dat voor een ander als een gebed zonder end? Praat ik te veel over stilte? Misschien werkt de stilte zodanig individueel, dat het nimmer overdraagbaar is? Het is tenslotte een persoonlijke ervaring en klinkt voor iedereen anders.
Stilte verbindt
Juist in de stilte kunnen we verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Zodra je in staat bent om de rust in jezelf te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. In die stilte vind je de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Vanuit die innerlijke verbondenheid is het niet zo lastig om ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte om te ontdekken dat er een zachte stem fluistert, nee róept, om vrede. We kennen nog de vrede in ons land, maar kennen we ook vrede in ons hart?
Het initiatief achter de ‘Dag van de stilte’ is interreligieus, net als de stilte zelf. Meditatie of gebed is niet per se aan geloof gebonden, maar aan persoonlijke behoefte naar rust en groei. Stilte vraagt om de ruimte om daarover na te denken. Met z’n allen tegelijk, want gedeeld gedachtegoed maakt krachtig. Stilte om te bidden, te vragen of te wensen. Stilte is universeel. Stilte schept ruimte. En dan valt er heel wat te winnen. Al is het maar een uurtje, al begint het maar met een dag….
Stilte: zowel confronterend als helend, lerend of delend.
Stilte is even overweldigend reusachtig als uitermate klein.
Soms wil stilte alleen maar ZIJN
Tijd genoeg! Kijk maar!
Een ode aan de tijd vind je in dit nummer: ‘Tijd genoeg’ van Doe Maar’
Doodeng vandaag! Of doodleuk?
Is het Halloween, Día de Muertos, Allerheiligen, Sint Maarten, Herdenkingsdag, of de Dag van de Stilte? Of dat allemaal?
Halloween…
Je ziet steeds meer verwijzingen naar Halloween. Halloween is een feestdag die van oorsprong in Engelstalige landen gevierd werd en inmiddels wordt het ook hier steeds populairder. Op 31 oktober verkleden kinderen zich, en bellen als het donker wordt aan bij huizen die versierd zijn met pompoenen en lichtjes. Dan roepen ze ‘trick or treat’, waarbij je een plagerijtje (trick) of iets lekkers (treat: snoep) kan krijgen. Voor de echte durfals zijn er Halloweenfeesten, waarbij iedereen ‘eng’ verkleed is. Zo is het in toenemende mate populair om Halloween-feesten te vieren en mensen schrik aan te jagen. Want griezelen is leuk?
…en Allerheiligen en Allerzielen
De naam is afgeleid van Hallow-e’en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen, op 1 november. In de Keltische kalender begon het jaar op 1 november, dus 31 oktober was Oudejaarsavond. De oogst was binnen, en dus was er tijd voor een vrije dag en groot feest: het Keltische Nieuwjaar of ‘Samhain’ (het Ierse woord voor de maand november).
In Groot-Brittannië werd Halloween vooral door de Kelten gevierd. Die geloofden dat op die dag de geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar terugkwamen, om te proberen een levend lichaam in bezit te nemen voor het komende jaar. Om de boze geesten af te weren, droegen ze maskers. In de 9e eeuw vermengde het christendom zich met het Halloweenfeest. Op Allerzielen (2 november) gingen in lompen gehulde christenen in de dorpen rond en bedelden om ‘zielencake’ (brood met krenten). Voor elk brood beloofden ze een gebed te zeggen voor de dode verwanten van de schenker, om zo hun bevrijding uit de tijdelijke straf van het vagevuur en hun opname in de hemel te versnellen. De trick-or-treat-tocht vindt daarin zijn oorsprong. In de Verenigde Staten maakte het feest opgang in de 19e eeuw, onder invloed van Ierse en Schotse immigranten.
Día de Muertos
In Mexico kent men ‘Día de Muertos’; de Dag van de Doden, die tegelijk met onze Allerzielen wordt gevierd. Men gelooft dat op die dag de zielen van overleden kinderen naar de aarde terugkeren. Op Día de Muertos worden de graven van dierbaren schoongemaakt en versierd; soms bouwen families daar hele altaren omheen. Er wordt eten geofferd om de geesten gunstig te stemmen. Schedels nemen een belangrijke plaats in op deze dag en vaak hebben mensen zich uitvoerig daarmee geschminkt en versierd. De feestdag vindt zijn oorsprong in Azteekse gebruiken, waarbij voorouderverering een belangrijke plaats innam. Na de komst van de Spanjaarden werd het feest geassimileerd door het christendom. En daarbij worden de overledenen herdacht die in het voorbije jaar zijn overleden. Er wordt dan gebeden voor hun zielenheil. Zo worden nog steeds op 2 november –Allerzielen dus- de gestorvenen herdacht.
Hervormingsdag
Dan blijkt het vandaag ook nog ‘Hervormingsdag’ te zijn: de dag die de protestanten herdenken als de dag waarop de Duitse theoloog Martin Luther zich verzette tegen de leer van de Rooms-Katholieke kerk. Op 31 oktober 1517 timmerde hij zijn 95 stellingen tegen deze leer aan de deur van de Slotkapel in Wittenberg, Duitsland. Dit verzet leidde tot de reformatie, vandaar dat Hervormingsdag ook wel bekend staat als Reformatiedag.
Sint Maarten
Ondanks de naam van deze Maarten heeft dat helemaal niets te maken met Sint Maarten, dat op 11 november wordt gevierd, behalve dan dat kinderen met lampions al zingend langs de deuren gaan en om een snoepje vragen…. Ook al lijken daarin veel overeenkomsten te zijn met het Halloween-feest en beweren mensen dat het Sint Maarten-feest hiermee meer en meer verdreven zal worden. Met Sint Maarten vieren we de naamdag van deze heilige die zijn mantel deelde met een bedelaar om vooral een lichtje te zijn voor een ander, en het vragen om snoep verwijst naar het vragen om een aalmoes door de armen, waar degenen die het beter hebben in moeten voorzien.
Een mengelmoes?
Halloween is dus een mengelmoesje van oude feesten van een diverse oorsprong, waar ergens in de geschiedenis en die nu in een grote blender door elkaar gehusseld zijn. (Overigens schijnen dit jaar met Halloween kostuums die lijken op de pakken die de personages in de Netflix-hitserie ‘Squid Games’ helemaal in te zijn, hoewel dat naar mijn idee een wat smakeloze verwijzing naar de dood is, maar dat terzijde). Het vindt zijn oorsprong in oude culturen, waarbij de kalender van de natuur bepalend was. Verwijzingen over de donkere tijd van het jaar en de dood die over het land leek te vallen nadat de oogst binnen was, de verwijzingen naar onze eigen sterfelijkheid en de hoop op en verlangen naar het licht en een nieuw begin…
En ergens denk ik dat dáárin in ieder geval de overeenkomst is blijven bestaan: er is sprake van een afscheid, een einde, in de hoop en het vertrouwen op een nieuw begin. Het leven trekt weg en de natuur trekt zich in zichzelf terug, om zich later weer in volle glorie te kunnen tonen. Maar op die dag zelf, is de lucht ijl, koud, verstild. Alsof alles de adem inhoudt en wacht op wat komen zal.
Dag van de Stilte
Toeval of niet: vandaag is het ook de Dag van de Stilte. Als we op de laatste zondag van oktober de klok verzetten, dan zetten we de tijd als het ware een uur vooruit. Je ‘wint-er-tijd’ mee, en door dat ezelsbruggetje kan ik altijd makkelijk onthouden welke kant uit we dat uur verschuiven. Maar de Dag van de Stilte doet daar nog iets anders mee: we ‘winnen’ als het ware een uur erbij op deze zondag, in deze donkere tijd van het jaar. We draaien de klok één uur terug. We mogen even teruggaan in de tijd. Of beter: we zetten met z’n allen de wijzers één uur stil. Even lijkt er rek te zitten op de kloktijd. Even wat minder noodzaak om op tijd te zijn, om een deadline te halen. Tijd om adem te halen. En in deze donkere, stille tijd roept De dag van de Stilte ons op om eens bewust stil te staan bij de stilte van dat gewonnen uur.
En misschien brengt dat stilstaan bij de tijd mij als vanzelf terug bij diegenen die niet meer onder ons zijn. Ergens in die leegte van de kale donkere landschappen kunnen ook wij voelen hoezeer onze dierbaren ons nog nabij schijnen, ook al zijn ze niet meer ‘hier’. Om ons te realiseren dat de overledenen niet daar zijn waar we ze achterlieten, maar overal om ons heen. Zo lang we nog aan ze denken, worden ze niet vergeten – want zo werkt het toch?
Allerzielen vieren?
Wie een dierbare heeft verloren heeft als vanzelf ervaren dat de doden zich niet alleen op die ene dag laten gedenken, maar regelmatig langskomen: op kalenders, verjaardagen, in liedjes en in de gedachten en gebeden die we aan ze wijden. Ook wij hebben het afgelopen jaar een dierbare over moeten geven aan de dood. Liefst zouden we hen die we lief hadden voor altijd bij ons houden, maar er rest ons niets anders dan ze levend te houden onder ons. En hoewel niemand precies weet waar de zielen blijven wanneer mensen zijn gestorven, weet ik wie we in ieder geval treffen op de begraafplaatsen: de nabestaanden. Als voort-bestaanden dus. Daar zijn ze met Allerzielen ook te vinden, op die plek waar je niet dood gevonden wilt worden.
Allerzielen: dag om de overledenen levend te houden. In onze gedachten, onze verhalen en vooral in ons hart. Het is gebruikelijk om op Allerzielen de graven van overledenen te onderhouden en te versieren: met bloemen en ja, met licht. Maar misschien mag het bloemetje en het licht aandacht met Allerzielen uitgaan naar de achterblijvers, die iemand hebben verloren. Want zeg eerlijk: die zijn dikwijls toch het aller-zieligst. Het wordt ‘gevierd’ op 2 november, hoewel om praktische redenen er in veel kerken op deze zondag bij stilgestaan wordt. (in België viert men op 1 november zowel Allerheiligen als Allerzielen, dat in Nederland weer verdeeld is over 1 en 2 november). En misschien zijn onze dierbaren in veel gevallen voor ons persoonlijk wel een heilige geweest die we zullen blijven eren. En zo wordt het misschien toch een beetje een dag om te vieren…
Kortom…
Wat je ook herdenkt of viert, bij wie of wat je ook even stilstaat vandaag en wat je ook gelooft: we gaan van het donker uiteindelijk weer naar het licht. Dat mogen we gerust eren vandaag. We mogen even stilstaan bij onze eindigheid, maar tot die tijd: vier het leven, vier het licht!
Stilte om te kunnen luisteren
Het is vandaag ‘Diwali’, een hindoeïstischfeest. Divali, ook bekend als Lichtjesfeest, is symbolisch bedoeld als “de overwinning van het goede over het kwade, overwinning van het licht over de duisternis, overwinning van de gelukzaligheid over de onwetendheid”. Als we dat toch eens zouden kunnen vieren allemaal…
Het is vandaag ook ‘Dag van de Stilte’. In zekere zin is de oorsprong van deze dag omgekeerd evenredig aan de overwinning van het licht. Ingegeven door de wintertijd en ‘het uurtje extra’ dat we daarmee winnen, is de gedachte achter de Dag van de Stilte dat je de ‘extra tijd’ kunt gebruiken voor –inderdaad- extra tijd. Tijd voor jezelf, tijd om tot God of tot jezelf te kunnen komen. In rust, en in de ruimte die in die stilte kan ontstaan.
Juist in de stilte kunnen we verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Want wie de stilte in zichzelf niet vindt, die vindt het nergens. Zodra je in staat bent om de rust en de stilte te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Die stilte hebben we van tijd tot tijd dan ook hard nodig om tot onszelf te kunnen komen. In die stilte kun je jezelf tegenkomen of terugvinden, maar in ieder geval vind je daarmee de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Vanuit die innerlijke verbondenheid is het niet zo lastig om ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte schept ruimte. Al is het maar een uurtje…
Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. We ‘vieren’ de stilte, nu we de donkere tijd juist ingaan, maar we ‘vieren’ ook het licht, in het vertrouwen dat het leven niet stopt in de donkere tijd.
(PS: ik schreef al eerder over de veelzeggende kracht van stilte, o.a. in mijn gedichtenbundel ‘Luisteren naar de stilte’. Zie https://bewustzin.wordpress.com/luisteren-naar-de-stilte/)
Het geluid van de stilte
Terug in de tijd…
Net thuis van een spectaculair concert. Nou ja, ‘concert’ is haast een understatement, of een soort verkleinwoordje, voor het overweldigende muziekspektakel van Simply Red samen met een enorm symfonieorkest in de setting van ‘Symphonica in Rosso’ in de Ziggo Dome. Overal rood wat de klok sloeg, op deze vooravond van de wintertijd. Maar ook in overdrachtelijke zin was het alsof de tijd werd teruggedraaid, door het enorme oeuvre aan bekende hits van de band onder leiding van de rossige Mick Hucknall. Het rood was wat minder fel, merkten we toen de muziek werd ingezet en zijn gezicht groot op de videoschermen op het podium te zijn was. Aan zijn getekende gezicht zagen wij dat we oud geworden zijn (hij leek zelf zo nu en dan zelf ook de zaal rond te kijken en te denken: ‘Hé, wat zijn julie oud geworden!’), want Simply Red loopt al samen met ons op zolang mijn man en ik elkaar kennen. Maar het was met name vanwege heerlijke jazzy nummers, zoals ‘Big Love’, die hij in het eerste deel van de voorstelling bracht. Halverwege het optreden was er een muzikale break, met optredens van KT Tunstall, Ruben Hein en Glennis Grace. Die bruisende muzikale cocktail kan je niet simpelweg als pauzenummer benoemen, na de haast neuriënde nummers van de redhead ervoor.
Maar de 50 shades of grey die hij rond de slapen heeft, brachten later toch ook de sexyness van de swingende hits waar hij met zijn band mee bekend geworden is. Zijn stem heeft nog niets ingeboet aan kracht, want tot mijn genoegen bracht hij ook het nummer waar hij ooit het allereerste concert dat hij in Nederland gaf mee had geopend en dat een enorme inruk op mij had gemaakt vanwege de reikwijdte van zijn stem: Picture Book. Toen was hij zijn tijd ver vooruit. Het was wat je noemt ‘Holding back the years’ met deze bekende composities.
Na de tijd terugdraaien met dit concert wordt het tijd om de klok terug te draaien. Je wintertijd-mee, zogezegd. Voor een uurtje, of voor een dag, want de nacht kabbelt nu langzaam over in de Dag van de Stilte. En stilte werkt louterend, niet alleen na een avond vol decibellen, maar rustgevend voor je lijf, voor je ziel, voor je hele wezen. Stilte is een kostbaar goed dat steeds schaarser lijkt te worden.
Deze Stilte-dag breng ik door op een begraafplaats, dat in het teken staat van Allerzielen. Ook een dag om bij stil te staan dus. (ik sta daar bij een boekentafel, met onder andere mijn boekwerkjes Luisteren naar de stilte en Dag-Boek ) Want stilte, daar win je wat mee. Misschien wel meer dan een uurtje…
Over stilte gesproken
‘Don’t break the silence unless you can improve it ‘. Het is een bekend gezegde. Want De Stilte, hoe zou je die kunnen verbeteren? Hoe kun je daar iets aan toevoegen? Door deze schijnbare tegenstelling én omdat het vandaag de Dag van de Stilte is, durf ik er toch wat over te zeggen en hopelijk ook iets aan toe te voegen. We krijgen tenslotte niet voor niets een extra uur erbij, dus er is vast niets mis mee om die te vullen met stilte. Toch, toen ik eens gevraagd werd om in een interview over stilte te spreken, klonk dat als een contradictie. Want wie ben ik om iets over stilte te kunnen zeggen? En wie luistert dan: zijn dat mensen die de kracht van de stilte goed kennen of daar juist naar op zoek zijn? Misschien moet je de stilte helemaal niet uit willen spreken? Stilte is veelzeggend en stilte spreekt voor zich, in iedere taal.
Er is een groeiende behoefte aan stilte. Niet voor niets vind je stilte-coupées in treinen, stilte-ruimtes in ziekenhuizen of stilte-retraites in kloosters, als tegenhang voor de continue bereikbaarheid die mensen door middel van hun telefoons of social media-contacten menen te hebben. Juist in de stilte kunnen we echte verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Want wie de stilte in zichzelf niet vindt, die vindt het nergens. Zodra je in staat bent om de rust en de stilte te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Die stilte hebben we van tijd tot tijd dan ook hard nodig om tot onszelf te kunnen komen.
Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. Wie middenin het leven de stilte vindt, ontdekt dat de stilte vol leven is. In die stilte kun je jezelf tegenkomen of terugvinden, maar in ieder geval vind je daarmee de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Vanuit die innerlijke verbondenheid is het niet zo lastig om ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte is universeel. Stilte schept ruimte. Al is het maar een uurtje…
(PS: ik schreef al eerder over de veelzeggende kracht van stilte, o.a. in mijn gedichtenbundel ‘Luisteren naar de stilte’. Zie https://bewustzin.wordpress.com/luisteren-naar-de-stilte/)
Over stilte gesproken…
‘Don’t break the silence unless you can improve it ‘. Het is een bekend gezegde. Want De Stilte, hoe zou je die kunnen verbeteren? Hoe kun je daar iets aan toevoegen? Door deze schijnbare tegenstelling én omdat het vandaag de Dag van de Stilte is, durf ik er toch wat over te zeggen en hopelijk ook iets aan toe te voegen. We krijgen tenslotte niet voor niets een extra uur erbij morgen, dus er is vast niets mis mee om die te vullen met stilte. Toch, toen ik laatst voor een interview gevraagd werd om over stilte te spreken, klonk dat als een contradictie. Want wie ben ik om iets over stilte te kunnen zeggen? En wie luistert dan: zijn dat mensen die de kracht van de stilte goed kennen of daar juist naar op zoek zijn? Misschien moet je de stilte helemaal niet uit willen spreken? Stilte is veelzeggend en stilte spreekt voor zich, in iedere taal.
Soorten stilte
Er is een groeiende behoefte aan stilte. Niet voor niets vind je stilte-coupés in treinen, stilteruimtes in ziekenhuizen of kan men een stilte-retraite houden in kloosters. Dit alles als tegenhang voor de continue bereikbaarheid die mensen door middel van hun telefoons of social media-contacten menen te hebben. Juist in de stilte kunnen we echte verbondenheid ervaren. Op de eerste plaats met onszelf. Want wie het in zichzelf niet vindt, die vindt het nergens.
Stilte is universeel, maar toch klinkt het niet voor iedereen hetzelfde. Het is duidelijk dat er verschillende vormen van stilte bestaan en dat ieder er iets anders in hoort. Waar het voor de een aanvoelt als een kwelling, zo voelt het voor een ander als balsem voor de ziel. En het komt ook niet altijd en voor iedereen gelegen. Stilte: soms zoeken we het, soms vindt het ons. Het onderscheidt zich in veel varianten. Stilte klinkt overal hetzelfde, maar je hart bepaalt wat je erin hoort.
Stilte: iets om bang voor te worden?
In de hectiek van ons dagelijks bestaan wordt de stilte zo dikwijls overstemd. Het lijkt iets te zijn geworden om bang voor te zijn, want in de stilte komen onze diepste angsten aan het woord. En dus omringen we ons liefst continu en overal met geluid. Impulsen, de vraag om aandacht, de roep om méér. En tegelijk: is het ook niet een gegeven dat onze samenleving zich verhardt? Het aantal alleenstaanden neemt toe. De zorg loopt terug, waardoor veel mensen in zorgcentra vereenzamen. De ik-maatschappij heeft zijn prijs zolang we nog niet in de wij-vorm denken. En dan valt er soms een wel erg ongemakkelijke stilte. Dat is stilte die ons vindt wanneer wij het niet zoeken.
Veelzeggende stilte
Maar soms spreekt ook een andere stilte. In de tijd rond een zware operatie van een dierbare hing ik eens rond in het ziekenhuis. Daar vond ik een `stilteruimte´. Bijzonder om te constateren dat stilte om ruimte vraagt en het kennelijk ook heeft als je het zoekt. Zelden klonk stilte zo mooi. Het licht was gedempt, er hing een donkerrood fluwelen gordijn aan de wand, er stond een heiligenicoon op een standaard en een kaarsenstandaard waar wat stompjes kaars in flakkerden. Maar ik zag nog iets: gebedenboeken op een tafeltje spraken er in stilte alle talen. Alle religies lagen er gebroederlijk naast elkaar, alsof de diepere stilte waarin alle wijsheid ligt besloten ze met elkaar verbindt. Een zachte, troostende stilte. Dat is wat wij vandaag de dag zo hard nodig hebben.
De stille stem in jezelf laten spreken
Heeft niet iedereen zo´n stilteruimte in zichzelf? Zo klein dat je er misschien naar zoeken moet. En de stilte luistert als wij zwijgen in alle talen. Het is een weldaad om de stilte zo nu en dan de ruimte te geven. Ruimte voor je diepste gedachten of als bron van inspiratie. Vaak krijgt het pas een plek als er de tijd aan geschonken wordt, ingegeven door (religieuze) periodes van zelfreflectie, vasten, stilteretraites of pelgrimages, of simpelweg geboren uit de wens om het lawaai even te ontstijgen. Ook deze tijd, de donkere dagen van het seizoen waarin het leven zich in zichzelf terugtrekt, kenmerkt zich door de ingetogenheid van de stilte. De louterende kracht die ervan uit gaat, wint terrein. Het is zowel een leraar als bron van diepe wijsheid.
Door stilte kom je weer in balans
Af en toe de stilte opzoeken past bij onze natuurlijke behoefte. Het is noodzakelijk om zo nu en dan weer even op adem te komen. Om na te denken over de rol die we voor onszelf en de ander vervullen, over dingen denken die we anders of beter kunnen doen. Daarmee breng je de dingen weer een beetje beter in balans.
Het is ook een kwestie van loslaten. Loslaten van lasten die we met ons meezeulen, van gewoontes die aan ons kleven maar uiteindelijk niet meer bij ons horen. Een loslaten dat bevrijdend werkt, omdat ruimte ontstaat voor ‘nieuw’. Loslaten, zoals de boom haar blad verliest. Het lijkt alsof het leven uit de boom verdwijnt, wanneer zij afstand doet van haar bladeren. Maar de boom gaat niet dood, integendeel: we zien slechts de verstilling. Wie goed kijkt, ziet dat een herfstboom eigenlijk vol leven zit. Leven dat nog komen moet, maar dat tijd nodig heeft om te groeien. Een periode van reiniging door stilte, om daarin de ruimte te vinden om zelf verder te groeien. Stilte is een vorm van transformatie. Op al het ‘oud’ volgt ‘nieuw’.
Is het moeilijk om stilte te kunnen vinden?
Hoewel het begrip ‘stilte’ onderhand tot gemeengoed geworden is, wordt toch nog vaak gedacht dat je stilte moet leren ‘beoefenen’, dat het een soort van foefje is dat je eerst onder de knie moet krijgen door intensieve meditatie. Niets is minder waar: je moet er eigenlijk juist zo min mogelijk voor doen om het te vinden. Het is een kwestie van de tijd nemen voor jezelf en een moment van rust inlassen. Dat wil echter niet zeggen dat het vandaag de dag niet lastig is om ergens de stilte te kunnen ervaren…
Afgelopen week was ik in Zeeland. Als Randstedelijke stadsbewoonster werd ik er haast overvallen door de weldaad van rust en ruimte. Het uitgestrekte strand en de oneindig ogende zee brengen altijd als vanzelf een natuurlijke rust, de cadans van de golfslag werkt haast hypnotiserend en dat heeft op mijn gemoed een soort geruststellende, troostende werking. Dan en daar geldt alleen het hier en nu. En daar te midden van wind en water was het zalig om mijn longen eens goed schoon te laten blazen en de frisse zeelucht op te snuiven. De lucht daar was geladen met een aangename stilte. En toch… ook in de hectiek van ons bestaan is het van belang om datzelfde effect van rust te vinden. Om op eenzelfde manier eens even diep adem te halen om de rust te kunnen hervinden. Even stilstaan om dan weer vooruit te kunnen komen.
Stilte verbindt
Juist in de stilte kunnen we verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Zodra je in staat bent om de rust in jezelf te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. In die stilte vind je de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Stilte die heelt, die bemoedigt. Dat is de stilte die zoveel zeggen kan. Als een gebed zonder woorden. Maar misschien voelt dat voor een ander als een gebed zonder end? Praat ik teveel over stilte?
Persoonlijke en gedeelde stilte
Misschien is stilte zodanig individueel, dat het nimmer overdraagbaar is? Er is intussen al zoveel over gezegd en geschreven -ook door mijzelf-, maar het is hoe dan ook in essentie een persoonlijke ervaring en die klinkt voor iedereen anders, wat voor invulling je er ook aan geeft. Toch is het niet zo lastig om vanuit die innerlijke verbondenheid ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte om te ontdekken dat er een zachte stem fluistert, nee róept, om vrede. We kennen nog de vrede in ons land, maar kennen we ook vrede in ons hart? Het vraagt om de ruimte om daarover na te denken. Met z’n allen tegelijk, want gedeeld gedachtegoed maakt krachtig. Stilte om te bidden, te vragen of te wensen. Stilte is universeel, schept ruimte. Al is het maar een uurtje, al begint het maar met een dag. Het initiatief achter de ‘Dag van de stilte’ is interreligieus, net als de stilte zelf. En daar waar de stilte klinkt, is het alsof de tijd stilstaat…
(PS: ik schreef al eerder over de veelzeggende kracht van stilte, o.a. in mijn gedichtenbundel ‘Luisteren naar de stilte’. Zie https://bewustzin.wordpress.com/luisteren-naar-de-stilte/)
Stilte, voor een uur, voor een dag?
‘Don’t break the silence unless you can improve it ‘, is een bekend gezegde. Want de stilte, hoe zou je die kunnen verbeteren? Hoe kun je daar iets aan toevoegen? Door deze schijnbare tegenstelling én omdat het vandaag de Dag van de Stilte is, durf ik er toch wat over te zeggen en hopelijk ook iets aan toe te voegen. We hebben tenslotte niet voor niets een extra uur erbij ‘gekregen’ vandaag, dus er is vast niets mis mee om die te vullen met stilte. Toch, toen ik laatst gevraagd werd om over de stilte te spreken, klonk dat als een contradictie. Want wie ben ik om iets over stilte te kunnen zeggen? En wie luistert er dan: zijn dat mensen die de kracht van diepere stilte goed kennen of daar juist naar op zoek zijn? Misschien moet je de stilte helemaal niet uit willen spreken? Stilte is veelzeggend en stilte spreekt voor zich. Dus nee, erover spreken leek me niet voor mij weggelegd. Maar ik ben vandaag wel betrokken bij een stilte-activiteit. (zie: http://www.roos.nl/agenda/dag-van-de-stilte-stiltemiddag/ . Daar liggen o.a. enkele van mijn dichtbundeltjes ‘Luisteren naar de stilte’ te koop).
Soorten stilte
Het is wel duidelijk dat er verschillende vormen van stilte bestaan en dat ieder in de stilte iets anders hoort. Waar het voor de een aanvoelt als een kwelling, zo voelt het voor een ander als balsem voor de ziel. En het komt ook niet altijd en voor iedereen gelegen. Stilte: soms zoeken we het, soms vindt het ons. Stilte onderscheidt zich in veel varianten. Stilte klinkt overal hetzelfde, maar je hart bepaalt wat je erin hoort.
Stilte om bang voor te worden
In de hectiek van ons dagelijks bestaan wordt de stilte zo dikwijls overstemd. Geluid, we hebben er zo veel van. Stilte is iets geworden om bang voor te zijn, want in de stilte komen misschien onze diepste angsten aan het woord. En dus omringen we ons liefst continu en overal met geluid. Impulsen, de vraag om aandacht, de roep om meer. Maar de roep om stilte groeit. En tegelijk: is het ook niet een gegeven dat onze samenleving zich verhardt? Het aantal alleenstaanden neemt toe. De zorg loopt terug, waardoor veel mensen in zorgcentra vereenzamen. Dan lezen we in de krant dat iemand maanden dood in huis heeft gelegen, voordat hij of zij werd opgemerkt. Geleefd of anders in ieder geval gestorven in eenzaamheid. De ik-maatschappij heeft zijn prijs zolang we nog niet in de wij-vorm denken. En dan valt er soms een ongemakkelijke stilte.
De stilte doorbroken
Begrijp me niet verkeerd: ik realiseer me dat in de huidige communicatie-maatschappij nieuwe ontwikkelingen de eenzaamheid juist kunnen doorbreken, zoals het geval is met social media. Dan is het een kwestie van het vinden van nieuwe wegen en oplossingen. Door behoeften en nieuwe inzichten te combineren, ontstaat soms een bijzondere win-win situatie. Zo las ik over een project voor Braziliaanse tieners, die via skype contact onderhielden met eenzame bejaarden in Amerika. De ene groep kon de taalvaardigheid opvijzelen, terwijl de andere nieuwe aanspraak vond. Het kan veel mensen makkelijk uit hun isolement halen. Het internet is niet voor niets de deur naar ongekende mogelijkheden en oneindige contacten. De verbondenheid tussen mensen is tegenwoordig snel en draadloos. Hoewel het gebruik van social media in onze maatschappij niet meer weg te denken is, belet het ons niet om over de vorm en mate ervan na te denken. En wanneer het probleem van eenzaamheid niet on-line is op te lossen, dan zit er toch nog altijd een uit-knop op het apparaat dat ons belet om ouderwets contact te maken.
Stilte, de stem van dood en verlatenheid
Er bestaat naast de stilte van de eenzaamheid nog een onaangename vorm van stilte. Ik heb een aantal keren de stilte ervaren, op een stoel naast een ziekenhuisbed. Daar voerde De Dood een verwoede strijd met degenen die ik liefhad. De strijd van leven op dood kent een beklemmende stilte, die als een zwarte deken over je heen valt en je het ademen haast beneemt. Ongemakkelijke stilte die haast hoorbaar valt. Nadrukkelijk en voelbaar aanwezig. De echo van die stilte klinkt door in het tikken van de klok, die schijnaar een vast onderdeel vormt van ziekenzalen, om ons bewust te maken van de eindigheid van ons menselijk bestaan. Het echoot in de witte klompen van het ziekenhuispersoneel en het gerammel van de karretjes met medicamenten die ze voortduwen. Het maakt dat de tijd veel langzamer lijkt te gaan dan het nadrukkelijk getik van de seconden op de klok en tegelijk zorgt het ervoor dat je vast wilt houden aan dat wat eens was. Het dient zich aan, samen met eenzaamheid die daarna volgt en die weerkaatst in de dichtgetrokken gordijnen van een huis waar het leven uit vertrokken is. Dat is stilte die ons vindt wanneer wij het niet zoeken.
Veelzeggende stilte
Maar soms spreekt ook een andere stilte. In de momenten rond een operatie hing ik eens rond in het ziekenhuis. Daar vond ik een `stilteruimte´. Bijzonder om te constateren dat stilte om ruimte vraagt en het kennelijk ook heeft als je het zoekt. Zelden klonk stilte zo mooi. Het licht was gedempt, er hing een donkerrood fluwelen gordijn aan de wand, er stond een heiligenicoon op een standaard en een kaarsenstandaard waar wat stompjes kaars in flakkerden. Toen ik er een kaars aanstak, ontbrandde er tevens een gebed in mij. Maar ik zag nog iets: gebedenboeken op een tafeltje spraken er in stilte alle talen. Alle religies lagen er gebroederlijk naast elkaar, alsof de diepere stilte waarin alle wijsheid ligt besloten ze met elkaar verbindt. De ruimte was gevuld met gebeden die er gepreveld maar nooit vertrokken zijn. Gebeden als reddingsboeien in de woelige zeeën van wanhoop en verdriet, ankers die weer vaste grond bieden als die onder onze voeten lijkt te zijn weggeslagen. De tijd stond stil, daar waar hoop en wanhoop geklonken hebben. Uitingen van zowel liefdevolle dankbaarheid als troosteloze angst in uitersten die, ineen geslingerd, een merkwaardige balans gevonden hebben. De angst die als een grauwsluier over mensen ligt ,wordt verjaagd door het licht van het stille gebed, tot we weer lucht krijgen. Het behoedt ons tegen de zinloosheid van de angst. Angst is een sprong in het diepe, zonder het valscherm van de hoop. Momenten zijn hier om vergeten te worden of vast te houden, terug te geven aan de Schepper of te koesteren en wanneer ons hart te klein blijkt om alles vast te houden, zoeken we naar de hand die ons optilt. Een zachte, troostende stilte. Dat is wat wij nodig hebben.
De stille stem in jezelf laten spreken
Heeft niet iedereen zo´n stilteruimte in zichzelf? Zo klein dat je er misschien naar zoeken moet? Als je het hebt dan resoneert het liefde en licht, als je het niet hebt, dan zal je het ook niet vinden. En de stilte luistert als wij zwijgen in alle talen. Misschien bestaat daarom een groeiende behoefte om in deze hectische wereld bewust de stilte op te zoeken. De stilte spreekt aan. Dat zien we terug in stilteruimtes, stilte-werkplekken, stiltecoupés; of stilte-retraites in kloosters, als tegenhang voor de continue bereikbaarheid die mensen door middel van hun telefoons of social media-contacten menen te moeten hebben. Het is een weldaad om de stilte zo nu en dan de ruimte te geven. Ruimte voor je diepste gedachten of als bron van inspiratie. Vaak krijgt het pas een plek als er de tijd aan geschonken wordt, ingegeven door (religieuze) periodes van zelfreflectie, vasten, stilteretraites of pelgrimages, of simpelweg geboren uit de wens om het lawaai even te ontstijgen. Het is die voedende wijze stilte die monniken hun leven lang aan een klooster kan binden. Ook deze tijd, in de donkere dagen van het seizoen waarin het leven zich in zichzelf terugtrekt, kenmerkt zich door de ingetogenheid van de stilte. De louterende kracht die ervan uit gaat wint terrein. Het is zowel een leraar als bron van diepe wijsheid.
Door stilte kom je weer in balans
Het hanteren van een periode van stilte is ook een gebruik dat binnen veel religieuze stromingen is geborgen. Verscheidene religies kennen rituelen voor het vasten, waar de zelf verkozen stilte deel van uitmaakt. Het is een periode van matiging, die zich beslist niet alleen kenmerkt door ‘het zich onthouden van voedsel’. Dan blijft het steken bij een fysiek proces. Vasten is ook een periode van reiniging voor de geest. Dat begint dan misschien bij het matigen en het minderen, maar het blijft niet steken bij de buitenkant. In die periode van matiging ontstaat ook ruimte voor zelfreflectie. Daarbij helpt het fysieke vasten, maar evenzeer helpt het om af en toe stil te staan bij en (opnieuw) bewust te worden van de overvloed die we wellicht ervaren. Om na te denken over de rol die we voor onszelf en de ander vervullen, over dingen denken die we anders of beter kunnen doen. Daarmee breng je de dingen weer een beetje beter in balans. Zo breng je de stilte in jezelf. Dat is niet alleen een fysiek, noch alleen een mentaal proces. Lichaam en geest vormen immers een geheel met elkaar. Het is ook een kwestie van loslaten. Loslaten van de lasten die we met ons meezeulen, loslaten van gewoontes die aan ons kleven maar uiteindelijk niet bij ons horen. Een loslaten dat bevrijdend werkt, omdat ruimte ontstaat voor ‘nieuw’. Een periode van reiniging door stilte, om daarin de ruimte te vinden om zelf te groeien. Het is in essentie een persoonlijke ervaring, wat voor invulling je er ook aan geeft. Het initiatief achter de ‘Dag van de stilte’ is interreligieus, net als de stilte zelf. Meditatie is niet per se aan geloof gebonden, maar aan persoonlijke behoefte naar rust en groei.
Stilte: ruimte om in te groeien
Loslaten, zoals de boom haar blad verliest. Het lijkt alsof het leven uit de boom verdwijnt, wanneer zij afstand doet van haar bladeren. Maar de boom gaat niet dood. Integendeel! We zien slechts de verstilling. Wie goed kijkt, ziet dat een herfstboom eigenlijk vol leven zit. Leven dat nog komen moet, maar dat tijd nodig heeft om te groeien. En vandaag zag ik dat: nieuwe scheuten aan de boom zaten als kleine uitsteeksels aan de uiteinden van de takken. De bladeren die de boom verliest, zijn slechts de overbodige ballast die kracht en energie aan de boom onttrekken. Kracht die de boom hard nodig heeft om tot de volgende groeifase te kunnen komen. Nog even tonen ze ons in warme kleuren het leven dat ze in zich hebben meegedragen. De boom bundelt zijn kracht, totdat op het juiste moment in de tijd de boom zijn pracht weer tonen kan en blad, bloem, zaad en vrucht voortbrengt. Stilte is een vorm van transformatie. Op al het ‘oud’ volgt ‘nieuw’. Wie weet schuilt daar wel een boodschap voor ons in: soms moeten we dat we met ons meedragen maar hoort tot ons verleden afleggen, zodat we onze handen vrij hebben om iets nieuws aan te pakken. Om onze kracht te hervinden zodat we kunnen groeien, tot we op het juiste moment in bloei komen.
In stilte spreekt de wijsheid
Stilte die heelt, die bemoedigt. In die stilte voorbij de ruis liggen alle antwoorden. Dat is de stilte die zoveel zeggen kan. Ik zoek en vind daarin een stilte zoals een lenteochtend, waarin alles ontwaakt en het nieuwe leven nog niet weet hoe het leven moet. Die een groter gebeuren aankondigt, maar tot die tijd mij groeien laat. Omdat het niets vraagt. Als een gebed zonder woorden. Maar misschien voelt dat voor een ander als een gebed zonder end? Praat ik teveel over stilte? Misschien werkt de stilte zodanig individueel, dat het nimmer overdraagbaar is? Het is tenslotte een persoonlijke ervaring en klinkt voor iedereen anders.
Stilte verbindt
Juist in de stilte kunnen we verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Zodra je in staat bent om de rust in jezelf te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. In die stilte vind je de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Vanuit die innerlijke verbondenheid is het niet zo lastig om ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte om te ontdekken dat er een zachte stem fluistert, nee róept, om vrede. We kennen nog de vrede in ons land, maar kennen we ook vrede in ons hart? Stilte vraagt om de ruimte om daarover na te denken. Met z’n allen tegelijk, want gedeeld gedachtegoed maakt krachtig. Stilte om te bidden, te vragen of te wensen. Stilte is universeel. Stilte schept ruimte. Al is het maar een uurtje, al begint het maar met een dag….
https://www.youtube.com/watch?v=KuftYcMDV6U
In stilte gehuld…
‘Don’t break the silence unless you can improve it ‘, is een bekend gezegde. De stilte, hoe zou je die kunnen verbeteren? Hoe kun je daar nou iets aan toevoegen? Door deze schijnbare tegenstelling én omdat het vandaag de Dag van de Stilte is, durf ik er toch wat over te zeggen en hopelijk iets aan toe te voegen. We hebben tenslotte niet voor niets een extra uur erbij ‘gekregen’ vandaag, dus er is vast niets mis mee om die te vullen met stilte. Geen leegte. Want ‘stilte’ is beslist niet hetzelfde als ‘leegte’.
Er is een groeiende behoefte aan stilte. Niet voor niets vind je stilte-coupées in treinen, stilte-ruimtes in ziekenhuizen of stilte-retraites in kloosters, als tegenhang voor de continue bereikbaarheid die mensen door middel van hun telefoons of social media-contacten menen te hebben. Juist in de stilte kunnen we echte verbondenheid ervaren. In de eerste plaats met onszelf. Want wie de stilte in zichzelf niet vindt, die vindt het nergens. Zodra je in staat bent om de rust en de stilte te vinden, waar je ook bent, word je geconfronteerd met de stem van je eigen gedachten. Ze kunnen komen en gaan, ze krijgen de ruimte om er te zijn. Die stilte hebben we van tijd tot tijd dan ook hard nodig om tot onszelf te kunnen komen. Pas in stilte kun je het beste luisteren. Een luisteren dat bestaat uit waarnemen, zonder te oordelen, laat staan te veroordelen. Wie middenin het leven de stilte vindt, ontdekt dat de stilte vol leven is. In die stilte kun je jezelf tegenkomen of terugvinden, maar in ieder geval vind je daarmee de verbondenheid met je diepste ‘ik’. Vanuit die innerlijke verbondenheid is het niet zo lastig om ook de verbinding met anderen te ervaren. Stilte is universeel. Stilte schept ruimte. Al is het maar een uurtje…
Bewust-zin 