slachtoffers
Als de wereld ziek is: geef haar liefde.
Vorig jaar schreef ik dit erover. Ik heb er geen woorden aan toe te voegen, ik word er eigenlijk alleen maar stil van…
Net als ongetwijfeld bij ieder van ons raak ik de gedachte aan de afschuwelijke nieuwsberichten maar nauwelijks kwijt, zelfs nu ik ver van huis op vakantie ben. De slachtoffers van de crash van de MH17 waren immers ook ver van huis, op weg gegaan om een boeiende reis te maken. Vorig jaar hebben wij vast dezelfde route gevlogen, toen wij op weg naar Indonesie op Kuala Lumpur een tussenlanding hadden. Een grote reis, ook met de bedoeling om onze kinderen iets van hun ‘roots’ te kunnen laten zien en ervaren. Dat geldt ongetwijfeld ook voor een deel van de reizigers op de gecrashte vlucht: wellicht in hun reis terug naar hun bron eindigde hun reis mogelijk bij De Bron. Een vlucht die plots eindigde als hun laatste vlucht, een vliegtuig vol stukgeschoten dromen, toekomstplannen of herinneringen. Te vreselijk en te walgelijk om alle berichten hierover te kunnen verwerken. ‘Het regende…
View original post 350 woorden meer
Om stil bij te staan, om stil van te worden…
Vandaag is het 4 mei: de dag waarop we traditiegetrouw de doden herdenken. In stilte. Vandaag is het de dag waarop we terugdenken aan alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, hier in Nederland, in de Duitse concentratiekampen en in het verre Nederlands Indië. Tegenwoordig is het begrip verruimd en gedenken we alle oorlogsslachtoffers. Mensen die gedood zijn omdat ze vochten voor vrijheid, of omdat ze behoorden tot een groep die zodanig gedemoniseerd werd dat anderen hun daarom alles ontnamen, tot hun leven toe. Mensen die behoorden tot een ander volk, ras, religie of cultuur of de heersende orde.
Maar als ik eerlijk ben, dan lijkt deze jaarlijkse herdenkingsdag ook inzet te zijn geworden voor de discussie welke doden we nu precies wel of niet gedenken, op deze herdenkingsdag. En dat vind ik best ingewikkeld. Want de gevallenen die we herdenken zijn de slachtoffers van een strijd die geleverd is voor onze vrijheid. Is het dan niet vreemd om een strijd te voeren over diezelfde vrijheid? Dat vind ik lastig. Bepaalde doelgroepen worden daarbij soms het liefst gemeden, terwijl bij het memoreren van de gevallenen wordt geroepen ‘Dat nooit meer!’
We weten dat het een utopie is. Nog dagelijks sterven er mensen door het toedoen van andere mensen. Nog dagelijks worden oorlogen gevoerd, waarbij de dood een waardevoller doel lijkt dan het leven. Laatst zag ik een statistiek waarop werd aangegeven wat voor de mens in het algemeen het meest dodelijke wezen op aarde is. Hoewel ik het wel kon raden schrok ik er toch van: dat is de mens zelf. (Op de mug na dan, vanwege de dodelijke ziektes die het soms overbrengt. Maar een mug heeft geen verstand. ‘De Mens’ dan wel?). De trieste conclusie uit dat onderzoek is dus dat de mens voor zichzelf de grootste bedreiging vormt. Dat stemt tot nadenken. Er zijn oorden waarvan, als daarvan de journaalbeelden via de tv onze kamer binnen sijpelen, ik alleen maar kan denken: ‘Al moest ik er op mijn knieën vandaan, uit die hel op aarde!’ En sommigen lijken er ook op hun knieën er vandaan te zijn gekropen. Hun bezittingen en hun moederland achterlatend laten ze zich samen met hun dierbaren in veel te kleine bootjes proppen, omdat de kleine kans op een nieuw leven, op overleven, hun nog altijd meer waard is dan die veel grotere kans te zullen sterven. Om dan met honderden tegelijk de dood te vinden op volle zee en aan te spoelen op het land dat hen beloofd leek. Hun levensloop teruggebracht tot een krantenartikel van soms niet groter dan een postzegel. En wij, wat doen wij ermee? Volgens mij was het een uitspraak van Andre Kuipers, die opmerkte dat hij de aarde vanuit de ruimte zo fascinerend vond, omdat hij dan zo goed kon zien dat de aarde dan geen grenzen heeft. Zonder grenzen is er niets dan verbondenheid.
In gedachten ben ik ineens even ergens anders: ik mocht eens mee als begeleidster met een schoolklas naar het Anne Frank-huis. Met de kinderen van groep 8 de plek bezoeken waar Anne Frank haar wereldberoemde dagboek heeft geschreven is automatisch een heel bijzonder en gedenkwaardig gebeuren. Kinderen zijn kinderen en kinderen reageren nog zo onbevangen. In de eerste instantie een beetje tot mijn ergernis, want er waren een paar jongens een beetje stuiterig in dat huis dat naar mijn mening niets dan een plechtige, ietwat macabere sfeer opriep. Maar misschien reageerden ze daarom zo, want kinderen reageren doorgaans erg primair op hun gevoel. Helaas moest ik hier en daar toch ook uitleggen dat Anne nooit ambities had gehad om schrijfster te worden, maar filmster. De foto’s aan de muur in haar gedeelde kamer waren daar stille getuigen van. Maar het meest aangrijpende was de aanblik van een meisje dat op een gegeven moment zachtjes stond te huilen terwijl ze zich aan de wasbak in één van de verduisterde kamers vasthield. De gedachte dat het de functie had van badkamer voor een groep van acht mensen die zich moesten verstoppen, en de gedachte hoe het afgelopen was, greep haar ineens naar de keel. Een werkelijkheid die erg dichtbij kwam. De verhalen over vroeger, over de ene groep tegen de andere groep, over haat en gebrek aan liefde, ze hadden ineens namen. Het ging over ménsen, de buurman, de bakker. Mensen zoals jij en ik. Zowel toen als nu. En daar gaat het met dodenherdenking om. Dit is een dag waarop we omzien in respect en ons beseffen dat we in een vrij land leven, mede dankzij zij die zich hiervoor hebben ingezet. En soms vraagt herinnering om respectvolle stilte.
Twee minuten maar. Twee minuten, 120 seconden, om collectief te luisteren naar de stilte. Stilte die we onszelf en elkaar moeten toestaan om onze gedachten de ruimte te geven. Stilte om te ontdekken dat er een zachte stem fluistert, nee róept, om vrede. We kennen de vrede in ons land, maar kennen we ook vrede in ons hart? Stilte vraagt om de ruimte om daarover na te denken. Met z’n allen tegelijk, want gedeeld gedachtegoed maakt krachtig. Stilte om te bidden, te vragen of te wensen.
We houden de herinnering levend dat er ooit geroepen is “Dat nooit meer!” Maar dat kan niet zonder dat we ons beseffen wat dan nooit meer? We worden gestuurd door onze gedachten. Ons handelen is daar het effect van. En dat werkt door, generaties lang. Haat is het onvermogen om lief te hebben. Vandaag wordt ons de tijd gegeven om daar bij stil te staan. Twee minuten is niets teveel gevraagd om te ontdekken dat stilte in iedere cultuur en in iedere taal hetzelfde klinkt. Laat het vooral resoneren met de liefde en de vrede die we al in ons meedragen. Als wij zwijgen in alle talen kan de stilte spreken! In die vrijheid wil ik delen. 4 mei: een dag die schreeuwt om stilte.
2 minuten luisteren naar wat de gevallenen ons nu nog zeggen,
2 minuten doorgeven, zonder in woorden uit te hoeven leggen.
2 minuten stilstaan bij wat de doden ons tot vandaag toe geven:
2 minuten stil zijn om wat anderen gaven; ze betaalden met hun leven.
2 minuten respectvol zwijgen, voor hen die streden, soms levenslang.
2 minuten stilte in dankbaarheid, levend in vrede, nooit meer bang.
2 minuten stilte in ons leven, stilstaan bij vrede door zovelen ons gegeven.
2 minuten betekenis vol zwijgen, want vrede geven is vrede krijgen.
2 minuten krijgt de vrede de kans om tot ons te spreken, telkens weer.
2 minuten roept het in stilte: nee, dat nooit meer!
Er is altijd keuze
Als je het nieuws erop naleest, dan zou de vraag of er nog geloof is in de goedheid van de mens je somber kunnen stemmen. Behalve dat de wereld hier en daar gekweld wordt door ziektes en natuurrampen, wordt ‘de mens’ voornamelijk gekweld door zichzelf. Tijdens mijn vakantie viel mijn oog op een artikel in een tijdschrift, waarin op een grafiek de grootste bedreigingen uit de natuur voor ‘de mens’ werden weergegeven. Haaien, leeuwen, tijgers, olifanten, nijlpaarden haalden het niet bij…je raadt het al: ‘de mens’ zelf. Misschien was ik nog wel het meest geschokt door het feit dat het me niet eens verbaasde.
De laatste tijd hoor ik geluiden over mensen die het nieuws mijden, omdat de hoeveelheid ellende die over ons uitgestort wordt veelal te goot en te veel wordt. De rauwheid van het menselijk geweld komt ongefilterd bij ons binnen, de wreedheden zijn on-line en real time te volgen. Het voedt dikwijls de angsten en verscherpt de meningen. (Persoonlijk volg ik het nieuws, om toch betrokken te willen blijven met wat er op de wereld gebeurt, maar ik probeer me zoveel mogelijk te onthouden van het zien van de beelden erbij). Maar er is altijd keuze.
Het is inmiddels ruim een maand geleden dat de vliegramp met vlucht MH17 van Malaysia Airlines plaatsvond. Uit de lucht geschoten, uit het leven gegrepen. Morgenmiddag wordt op een middelbare school bij ons in de buurt een omgekomen gezin herdacht. En zo slaat de ramp nog blijvend gaten op verschillende plekken in onze gemeenschap. Slachtoffers van een oorlog waar zij geen deel van uitmaakten, totdat zij het doelwit werden. De daders zijn mensen die strijden voor hun idealen of voor simpelweg meer macht. Doelen die vreemd genoeg de plaats hebben ingenomen van hun geweten en hun compassie voor de medemens. Ook zij hadden de keuze.
Dan wordt het nieuws al wekenlang beheerst door de ellende in de Gaza-strook en de wreedheden die de ISIS-strijders veroorzaken. Mensen die elkaar letterlijk naar het leven staan, vanwege verschil van afkomst of religie. Terwijl ieder kind snapt dat de plek waar je geboren bent doorgaans bepalend is voor die identiteit. En dat religie niets, maar dan ook helemaal niets met oorlog te maken heeft en daar dan ook niet de werkelijke oorzaak van is. Als je ervan uit mag gaan dat religies –van weke overtuiging dan ook- in de basis juist van eenheid en liefde getuigen, is het dan niet wrang dat mensen het tegenovergestelde doen? Met welke religie je aan God, of hoe je de goddelijke entiteit ook noemen wil, bent voorgesteld is vaak bij geboorte bepaald. Elkaar erom willen bestrijden heeft alles met de hang naar macht en niets met geloof te maken. Toch neigen mensen soms om het onderliggende geloof ‘de schuld’ van de ellende te geven. Er is altijd keuze.
De wereld kunnen we niet veranderen. Niet alleen en niet in een keer. Maar wel de leefwereld om ons heen. ‘De mens’ onderscheidt zich van al het andere leven op deze aarde, door de keuzevrijheid die hij heeft.
Ineens moet ik terugdenken aan onze afgelopen vakantie: in New Orleans raakten wij aan de praat met een zwerver, een donkere jongen. Hij vertelde ons dat zijn leven eerst werd beheerst door boosheid. Boosheid vanwege zijn verminderde kansen op de arbeidsmarkt, vanwege zijn huidskleur. Boosheid vanwege de ramp die de orkaan Katrina voor de stad had veroorzaakt. Het bracht hem op het verkeerde pad en het verkeerde pad leidde naar een aantal jaren gevangenisstraf. Nu was hij weer vrij, maar niet alleen in letterlijke zin. Hij zei: ‘Ik kies nu voor liefde in plaats van angst. Dat maakt mij vrij.’
Als de wereld ziek is: geef haar liefde.
Net als ongetwijfeld bij ieder van ons raak ik de gedachte aan de afschuwelijke nieuwsberichten maar nauwelijks kwijt, zelfs nu ik ver van huis op vakantie ben. De slachtoffers van de crash van de MH17 waren immers ook ver van huis, op weg gegaan om een boeiende reis te maken. Vorig jaar hebben wij vast dezelfde route gevlogen, toen wij op weg naar Indonesie op Kuala Lumpur een tussenlanding hadden. Een grote reis, ook met de bedoeling om onze kinderen iets van hun ‘roots’ te kunnen laten zien en ervaren. Dat geldt ongetwijfeld ook voor een deel van de reizigers op de gecrashte vlucht: wellicht in hun reis terug naar hun bron eindigde hun reis mogelijk bij De Bron. Een vlucht die plots eindigde als hun laatste vlucht, een vliegtuig vol stukgeschoten dromen, toekomstplannen of herinneringen. Te vreselijk en te walgelijk om alle berichten hierover te kunnen verwerken. ‘Het regende kinderspeelgoed’ las ik ergens. Hoe groot kunnen de contrasten tussen goed of kwaad zijn?
Het is begrijpelijk dat veel mensen woedend zijn over de oorzaak van de crash en het verdere verloop rondom het bemoeilijkte onderzoek. Het is ook nauwelijks voor te stellen wat de nabestaanden van de slachtoffers momenteel doormaken. Ik kan alleen maar hopen en bidden dat ze heel binnenkort afscheid kunnen nemen van hun geliefden en dat ze in hun omgeving veel steun en troost mogen vinden. Het vraagt ongetwijfeld heel veel kracht om dit te moeten doorstaan.
Wie de daders uiteindelijk ook zijn, er rust een zware last op hun schouders. Maar toch, ook zij zijn eens ter wereld gekomen als onschuldige baby’s, ongetwijfeld opgegroeid met hun eigen dromen voor de toekomst. Ook zij zijn ooit uit liefde voortgekomen. Haat heeft ze misvormd tot de moordenaars die ze nu geworden zijn. ‘Als het een Amerikaans vliegtuig was geweest, dan zou er nu oorlog zijn uitgebroken’, was een opmerking die ik eveneens ergens las. Een afschuwelijke gedachte. Niemand kan toch oorlog willen? En toch zeker niet met onschuldige slachtoffers als inzet? Het deed me onwillekeurig terugdenken aan de aanslag op het World Trade Center in New York. Ook die slachtoffers stierven terwijl zij bezig waren met alles behalve oorlog voeren. En is dan niet het laatste dat ze gewild zouden hebben dat er een oorlog zou worden gevoerd in hun naam?
Dagelijks vallen er talloze onschuldige slachtoffers, gevallen vanwege de zucht naar macht van enkelen die het voor het zeggen hebben. Maar de sterksten in een oorlog zijn naar mijn idee diegenen die zich voor vrede inzetten. Dat zijn de echte winnaars. ‘Haat wordt niet door haat overwonnen, haat wordt door liefde overwonnen’ sprak Boeddha lang geleden al. We zijn vele eeuwen verder en wat heeft de evolutie ons gebracht? Als ‘de Mens’ iets tussen aap en engel in is, dan hebben we nog een lange weg te gaan. En toch geloof ik in de kracht van liefde, de Liefde die alles overwint. Het is onze bron en onze bestemming. We zijn er niet voor niets uit voortgekomen.
Bewust-zin 